Στις περισσότερες οικονομικές κρίσεις, όπου και αν συμβαίνουν, υπάρχουν πάντα δύο ένοχοι, οι αγορές και το κράτος.Οι αγορές επειδή είναι άπληστες, οδηγούν το καπιταλιστικό σύστημα σε κρίση και στη συνέχεια με την "δύναμη" που έχουν εμποδίζουν την άσκηση οικονομικής πολιτικής. Για το κράτος τα πράγματα είναι εξίσου απλά, δεν φρόντισε να ρυθμίσει τις αγορές και στη συνέχεια δεν έκανε αρκετά για να βγει η οικονομία από την κρίση.
Η σημερίνη κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ ως χρηματοοικονομική και εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη ως δημοσιονομική με τις γνωστές συνέπειες έχει και μια άλλη ανάγνωση. Οι δύο οργανισμοί που κατά κοινή ομολογία ευθύνονται για τη φούσκα στην αγορά ακινήτων οι Fannie Mae και Freddie Mac ιδρύθηκαν το 1938 και το 1970 αντίστοιχα από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση των ΗΠΑ για να δώσουν ώθηση στην αγορά κατοικίας. Ιδρυτικός σκοπός τους ήταν αυτό που σήμερα είναι κοινά αποδεκτό ότι είχε καταστρεπτικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία, την ρευστόποίηση των δανείων ώστε να γίνει πιο φθηνός ο δανεισμός. Ειδικά η Fannie Mae ήταν η απάντηση του Ρούσβελτ στην Κρίση του '29. Η κρατική παρέμβαση, με αγαθές προθέσεις, δημιούργησε μια αγορά που δεν υπήρχε και μάλιστα με την εγγύηση του Αμερικανικού Δημοσίου.
Αρκετά χρόνια αργότερα, μετά τη φούσκα των εταιριών τεχνολογίας, η Fed αποφασίζει να χαμηλωσει τα επιτόκια, με αγαθές προθέσεις, για να βγει η οικονομία από την κρίση. Οι επενδυτές στράφηκαν σε εναλλακτικές μορφές επένδυσης και κατέληξαν στην αγορά ακινήτων, που φαινομενικά ήταν μια ασφαλής επένδυση με πολύ καλές αποδόσεις. Η στροφή των επενδυτών σε αυτά τα προϊόντα, όπου από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η αγορά, εξελίχθηκαν από τον ιδιωτικό τομέα, δημιούργησε μια αυτοτροφοδοτούμενη φούσκα, η οποία λόγω της διασποράς κινδύνου βαθμολογήθηκε ως AAA. Όταν η φούσκα έσκασε, εκτός από τις συνέπειες στην Αμερικανική Οικονομία και τις χώρες που ήταν εκτεθιμένες στην τοπική αγορά ακινήτων όπως η Ιρλανδία, ξαφνικά φάνηκαν οι σκελετοί στις Ευρωπαϊκές ντουλάπες.
Μέσα στο κλίμα πανικού, οι επενδυτές άρχισαν να γίνονται όλο και πιο προσεκτικοί και το πρώτο θύμα ήταν η Ελλάδα, χώρις να είναι το τελευταίο. Καμία χώρα δεν ήταν ίδια στην Ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, αλλά ανάλογα με την περίπτωση το φως τις κρίσης έφερε στην επιφάνεια στατιστικές απάτες, τεράστια κρυφά χρέη των γενικών κυβερνήσεων και της τοπικής αυτοδιοίκησης κτλ. Δημιουργήθηκε το ερώτημα αν αυτό το χρέος είναι βιώσιμο. Δε γνωρίζω ποιός θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η Ισπανική ανάπτυξη, βασισμένη στην αγορά κατοικίας, ή η Ελληνική, βασισμένη στο δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό για κατανάλωση ήταν βιώσιμες στρατηγικές. Επιπλέον οι χώρες που σήμερα αντιμετωπίζουν τεράστιες πιέσεις από τις αγορές, μοιράζονται και μια σειρά άλλα προβλήματα, όπως τη βιωσιμότητα του κοινωνικού κράτους, υπό το βάρος της γήρανσης του πληθυσμού, και τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα σε συνδυασμό με την ανελαστική αγορά εργασίας.
Ακασημαϊκοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί και απλοί πολίτες, δείχνουν τις αγορές που με τα κερδοσκοπικά παιχνίδια δεν αφήνουν τις χώρες να βγουν από την κρίση, ασκώντας οικονομική πολιτική, κυρίως δημοσιονομική και φυσικά τη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δεν φρόντισε να θεσμοθετήσει τρόπους αντιμετώπισης μιας κρίσης.
Στην περίπτωση των αγορών, τα spread συνεχώς ανεβαίνουν, κάνωντας ήδη το δανεισμό σε χώρες όπως η Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία απαγορευτικό και απειλούνται και άλλες χώρες, με ακόμα μεγαλύτερο μέγεθος και ειδικό βάρος για την Ευρώπη, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία. Ποιά είναι όμως τα κερδοσκοπικά παιχνίδια που παίζονται; Δεν έχει γίνει κάποια κερδοσκοπική επίθεση εναντίον του Ευρώ και η αγορά των CDS έχει παγώσει εδώ και καιρό, ενώ από τις πολιτικές εξελίξεις δύσκολα θα ενεργοποιηθούν για να βγουν κερδισμένοι όσοι στοιχημάτισαν στην καταστροφή κρατών. Το μόνο "πρόβλημα" που δημιουργούν οι αγορές είναι ότι δεν είναι διατεθιμένες να δανείσουν περαιτέρω αναξιόχρεα κράτη και κρατουν επιφυλάξεις για κάποια άλλα. Αν είχατε σήμερα 1 εκ. Ευρώ θα αγοράζατε Ελληνικά ομόλογα;
Όσο για την περίπτωση της ΕΕ, για τη δηθεν ανάγκη για περαιτέρω πολιτική σύγκλιση και άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής, ακόμα και μεταφορά πόρων από τις πλεονασματικές χώρες στις ελλειματικές με συστηματικό τρόπο, ας θυμηθούμε το Σύμφωνο Σταθερότητας (ΣΣ) και μια σειρά άλλων πρωτοβουλιών της ΕΕ για την πραγματική σύγκλιση των κρατών μελών της Ευρωζώνης. Το ΣΣ επιτάσει χρέος μέχρι 60% του ΑΕΠ κάθε χώρας και έλλειμα έως 3%. Χώρες όπως η Ελλάδα δεν απέτυχαν απλά να φτάσουν αυτούς τους στόχους, απέκλειναν συστηματικά και με όλο μεγαλύτερη ένταση από αυτούς. Εξαίρεση αποτελεί κυρίως η Ισπανία. Η επίκληση της ανάγκης μεγαλύτερης ενοποίησης δεν με βρίσκει αντίθετο, αλλά αποτελεί ομολογία αποτυχίας των κρατών μελών της Ευρωζώνης και όχι της δομής της τελευταίας. Ορισμένα κράτη μέλη συμπεριφέρθηκαν ανεύθυνα και ζητούν ουσιαστικά να σωθούν από τον εαυτό τους για να μην πράξουν τα ίδια στο μέλλον.
Ας γίνει αυτή η Κρίση ευκαρία για να συνειδητοποιήσουμε τα σφάλματα της κρατικής παρέμβασης, έστω και με αγαθές προθέσεις, αλλά και την ανεύθυνη άσκηση πολιτικής από κάποια κράτη, γιατί όσο κατηγορούμε τις αγορές, δομές του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και άλλα τέτοια ωραία αλλά νεφελώδη χάνουμε το δάσος.
Τάκης Μάργαρης
