Έγκλημα και τιμωρία

Για να βρούμε μια λύση για το σημερινό πρόβλημα πρέπει πρώτα να αναζητήσουμε ποιό είναι αυτό. Όλοι συμφωνούμε ότι υπάρχει πρόβλημα χρέους, ελλείματος και ανταγωνιστικότητας. Τι είναι αυτό όμως που μας έφερε ως εδώ; Οι τρεις κυριότερες ερμηνείες:

1. Οι μεγάλες δαπάνες του Δημοσίου.

Η κυρίαρχη άποψη, που υιοθετεί και η Τρόικα και έχει οδηγήσει σε προσπάθειες να μειωθεί το έλλειμα, είναι ότι το ελληνικό κράτος είναι πολύ σπάταλο, δημιουργεί μεγάλα ελλείματα, αλλά και το ίδιο το μέγεθος του κράτους πρέπει να μειωθεί. Δεν παραγνωρίζεται η σημασία της είσπραξης των φόρων, αλλά λόγω του ότι η αναδιάρθρωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού απαιτεί χρόνο και η μείωση του ελλείματος είναι επιτακτική ανάγκη, πέρασε σε δεύτερη μοίρα, τουλάχιστον από την κυβέρνηση. Δε χρειάζεται περισσότερη ανάλυση, μιας και υπάρχει πληθώρα άρθρων που το υποστηρίζει.

2. Το πρόβλημα δεν είναι το σπάταλο κράτος αλλά η αδυναμία είσπραξης φόρων

Όσοι υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα είναι ο εισπρακτικός μηχανισμός που δεν μπορεί να στηρίξει τις δαπάνες του δημοσίου, βασίζονται στο γεγονός ότι οι τελευταίες δεν αποτελούν τόσο μεγάλο μέγεθος τουλάχιστον σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωπαικής Ένωσης.

Η Ελλάδα βρίσκεται περίπου στο μέσο όρο, ενω αντίθετα η είσπραξη των φόρων υστερεί αισθητά:

Συνεπώς η λύση στο ελληνικό πρόβλημα είναι η αναδιάρθρωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμου

(Για ένα αναλυτικό άρθρο, από όπου προέρχονται τα διαγράμματα πατήστε εδώ.)

3. Το πρόβλημα του ισοζυγίου πληρωμών.

Η άποψη αυτή είναι γνωστή, αλλά σε επιστημονικό άρθρο του ο Bagnai, υποστηρίζει η σχέση μεταξύ κρίσεων και ανισορροπιών του ισοζυγίου πληρωμών είναι πολύ πιο ισχυρή από τις ανισορροπίες του κρατικού προϋπολογισμού. Φέρνει σαν παράδειγμα τις Ασιατικές κρίσεις και τη σημερινή, όπου το χρέος της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Το κοινό τους χαρακτηριστό με την Ελλάδα είναι οι εξωτερικές ανισορροπίες. Έτσι πρώτη προτεραιότητα προτείνεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και όχι τόσο η μείωση του ελλείματος, χωρίς να αγνοείται.

Όπως φαίνεται στα παρακάτω διαγράμματα, η συσχέτιση μεταξύ το ελλείματος ισοζυγίου πληρωμών με τα spread που πληρώνει κάθε κράτος είναι πιο ισχυρή από τη συσχέτιση ελλειματός του προϋπολογισμού και spreads:

(Εκτός του Bagnai, ένα ακόμα επιστημονικό άρθρο εδώ, απ'όπου προέρχονται τα διαγράμματα)

Είναι εύκολο να υποστηρίξουμε ότι το ένα δεν αποκλείει το άλλο και μια συνολική λύση πρέπει να βρεθεί για το ελληνικό πρόβλημα που να βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, να μειώνει το έλλειμα μέσω ενός αποτελεσματικού φοροεισπρακτικού μηχανισμού (χωρίς τη προσθήκη νέων φόρων) και τον εξορθολογισμό του κράτους. Κάθε ένα όμως από αυτά είναι ένα τιτάνιο έργο από μόνο του και η πίεση του χρόνου, οδηγεί σε προτεραιότητες.

Η μητέρα όλων των προβλημάτων

Υπάρχει ωστόσο ένα ακόμη πρόβλημα που δημιούργησε όλα τα προηγούμενα σε τέτοιο βαθμό που να θεωρούνται συμπτώματα. Ένα πρόβλημα που αποτρέπει κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης των παραπάνω. Η αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Πρώτον, όποιο και αν είναι το πρόβλημα, καμία κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να το λύσει γιατί δεν έχει την υποστήριξη της κοινωνίας, πόσω μάλλον μια μεταβατική κυβέρνηση. Δεύτερον, η αναξιοπιστία της ελληνικής ηγεσίας μπλοκάρει κάθε λύση από το εξωτερικό λόγω του ηθικού κινδύνου (Moral Hazard). H ξένοι ηγέτες, κυρίως η Μέρκελ, ακροβατούν μεταξύ του να αφήσει να εννοηθούν δύο πράγματα. Ότι δεν θα αφήσει το Ευρώ να καταρρεύσει, μήπως και ηρεμήσουν οι αγορές και από την άλλη ότι θα άφηνε το Ευρώ να καταρρεύσει σε περίπτωση που τρίτες χώρες, κυρίως η Ελλάδα δεν συμμορφωθούν. Η δυσκολία της εξεύρεσης λύσης, εκτός από την πολυπλοκότητα της κατάστασης, έγγυται στο γεγονός ότι οποιαδήποτε ελάφρυνση του Ελληνικού προβλήματος, θα οδηγούσε σε παύση της προσπάθειας της Ελληνικής Κυβέρνησης. Και έχουν σοβαρούς λόγους να το πιστεύουν κάθως το έχουμε κάνει ήδη 6 φορές, όσες είναι και οι δόσεις. 

Και τώρα τι;

 Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε και πολλά. Οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης έκαναν τεράστια λάθη και μας έφεραν ως εδώ και οι ίδιες καλούνται να λύσουν προβλήματα δεκαετιών. Αυτό δεν είναι δύσκολο μόνο για πολιτικούς λόγους και διαπλεκόμενα συμφέροντα με επιχειρήματικούς ομίλους και συντεχνίες. Είναι δύσκολο πρωτίστως γιατί η αναξιοπιστία τους στο εξωτερικό, δεν αφήνει τα περιθώρια μιας λύσης που θα κάνει τις μεταρρυθμίσεις πιο εύκολες, ίσως και εφικτές. Και το πολιτικό σύστημα εμπλέκεται σε ένα φαύλο κύκλο δυσαρέσκιας, που προκαλεί με τη σειρά του το φαύλο κύκλο των νέων φόρων και της βαθύτερης ύφεσης.

Η μόνη ελπίδα είναι η συνειδητοποίηση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας από τους πολίτες και το πολιτικό σύστημα και η υπεύθυνη στάση. Η ανακούφηση των δυσκολιών δεν θα έρθει, αντίθετα θα γιγαντώνονται, όσο η ελληνική κοινωνία παριστάνει ότι καταλαβαίνει ποιό είναι το πρόβλημα και κυρίως παριστάνει ότι προσπαθεί να το λύσει.


Τάκης Μάργαρης

Posted in: